पुरुषोत्तम सहस्त्रनाम स्तोत्रम्
पुराणपुरुषो विष्णु: पुरुषोत्तम उच्यते ।
नाम्नां सहस्त्रं वक्ष्यामि तस्य भागवतोद्धृतम् ।।1।।
एतन्माहात्म्यम्
यस्य प्रसादाद्वागीशा: प्रजेशा विभवोन्नता: ।
क्षुद्रा अपि भवंत्याशु श्रीकृष्णं तं नतोsस्म्यहम् ।।2।।
अनन्ता एव कृष्णस्यलीला नामप्रवर्तिका: ।
उक्ता भागवते गूढ़ा: प्रकटा अपि कुत्रचित् ।।3।।
अतस्तानि प्रवक्ष्यामि नामानि मुरवैरिण:
सहस्त्रं यैस्तु पठितै: पठितं स्याच्छुकामृतम् ।।4।।
ऋष्यादय:
कृष्णनामसहस्त्रस्य ऋषिरग्निर्निरूपित: ।
गायत्री च तथा छन्दो देवता पुरुषोत्तम: ।।5।।
विनियोग: समस्तेषु पुरुषार्थेषु वै मत: ।
बीजं भक्तप्रिय: शक्ति: सत्यवागुच्यते हरि: ।।6।।
भक्तोद्धरणयत्नस्तु मन्त्रोsत्र परमो मत: ।
अवतारितभक्तांश: कीलकं परिकीर्तितम् ।।7।।
अस्त्रं सर्वसमर्थश्च गोविन्द: कवचं मतम् ।
पुरुषो ध्यानमत्रोक्तं सिद्धि: शरणसंस्मृति: ।।8।।
सहस्त्रनाम स्तोत्रम्
अथ प्रथमस्कन्धीयनामानि
श्रीकृष्ण: सच्चिदानन्दो नित्यलीलाविनोदकृत् ।
सर्वागमविनोदी च लक्ष्मीश: पुरुषोत्तम: ।।9।।
आदिकाल: सर्वकाल: कालात्मा माययावृत: ।
भक्तोद्धारप्रयत्नात्मा जगत्कर्ता जगन्मय: ।।10।।
नामलीलापरो विष्णुर्व्यासात्मा शुकमोक्षद: ।
व्यापिवैकुण्ठदाता च श्रीमद्भागवतागम: ।।11।।
शुकवागमृताब्धीन्दु: शौनकाद्यखिलेष्टद: ।
भक्तिप्रवर्तकस्त्राता व्यासचिन्ताविनाशक: ।।12।।
सर्वसिद्धान्तवागात्मा नारदाद्यखिलेष्टद: ।
अन्तरात्मा ध्यानगम्यो भक्तिरत्नप्रदायक: ।।13।।
मुक्तोपसृप्य: पूर्णात्मा मुक्तानां रतिवर्धन: ।
भक्तकार्यैकनिरतो द्रौण्यस्त्रविनिवारक: ।।14।।
भक्तस्मयप्रणेता च भक्तवाक्परिपालक: ।
ब्रह्मण्यदेवो धर्मात्मा भक्तानां च परीक्षक: ।।15।।
आसन्नहितकर्ता च मायाहितकर : प्रभु: ।
उत्तराप्राणदाता च ब्रह्मास्त्रविनिवारक: ।।16।।
सर्वत: पाण्डवपति: परीक्षिच्छुद्धिकारणम् ।
गूढ़ात्मा सर्ववेदेषु भक्तैकहृदयंगम: ।।17।।
कुन्तीस्तुत्य: प्रसन्नात्मा परमाद्भुतकार्यकृत् ।
भीष्ममुक्तिप्रद: स्वामी भक्तमोहनिवारक: ।।18।।
सर्वावस्थासु संसेव्य: सम: सुखहितप्रद: ।
कृतकृत्य: सर्वसाक्षी भक्तश्रीरतिवर्धन: ।।19।।
सर्वसौभाग्यनिलय: परमाश्चर्यरूपधृक् ।
अनन्यपुरुषस्वामी द्वारकाभाग्यभाजनम् ।।20।।
बीजसंस्कारकर्ता च परीक्षिज्ज्ञानपोषक: ।
सर्वत्र पूर्णगुणक: सर्वभूषणभूषित: ।।21।।
सर्वलक्षणदाता च धृतराष्ट्रविमुक्तिद: ।
सन्मार्गरक्षको नित्यं विदुरप्रीतिपूरक: ।।22।।
लीलाव्यामोहकर्ता च कालधर्मप्रवर्तक: ।
पाण्डवानां मोक्षदाता परीक्षिद्भाग्यवर्धन: ।।23।।
कलिनिग्रहकर्ता च धर्मादीनां च पोषक: ।
सत्संगज्ञानहेतुश्च श्रीभागवतकारणम् ।।24।।
प्राकृतादृष्टमार्गश्च श्रोतव्य: सकलागमै: ।
द्वितीयस्कन्धीयनामानि
कीर्तितव्य: शुद्धभावै: स्मर्तव्यश्चात्मवित्तमै: ।।25।।
अनेकमार्गकर्ता च नानाविधगतिप्रद: ।
पुरुष: सकलाधार: सत्त्वैकनिलयात्मभू: ।।26।।
सर्वध्येयो योगगम्यो भक्तिग्राह्य: सुरप्रिय: ।
जन्मादिसार्थककृतिर्लीलाकर्ता पति: सताम् ।।27।।
आदिकर्ता सत्त्वकर्ता सर्वकर्ता विशारद: ।
नानावतारकर्ता च ब्रह्माविर्भावकारणम् ।।28।।
दशलीलाविनोदी च नानासृष्टिप्रवर्तक: ।
अनेककल्पकर्ता च सर्वदोषविवर्जित: ।।29।।
तृतीय स्कन्धीयनामानि
वैराग्यहेतुस्तीर्थात्मा सर्वतीर्थफलप्रद: ।
तीर्थशुद्धैकनिलय: स्वमार्गपरिपोषक: ।।30।।
तीर्थकीर्तिर्भक्तगम्यो भक्तानुशयकार्यकृत् ।
भक्ततुल्य: सर्वतुल्य: स्वेच्छासर्वप्रवर्तक: ।।31।।
गुणातीतोsनवद्यात्मा सर्गलीलाप्रवर्तक: ।
साक्षात्सर्वजगत्कर्ता महदादिप्रवर्तक: ।।32।।
मायाप्रवर्तक: साक्षी मायारतिविवर्धन: ।
आकाशात्मा चतुर्मूर्तिश्चतुर्धाभूतभावन: ।।33।।
रज:प्रवर्तको ब्रह्मा मरीच्यादिपितामह: ।
वेदकर्ता यज्ञकर्ता सर्वकर्ताsमितात्मक: ।।34।।
अनेकसृष्टिकर्ता च दशधासृष्टिकारक: ।
यज्ञांगो यज्ञवाराहो भूधरो भूमिपालक: ।।35।।
सेतुर्विधरणो जैत्रो हिरण्याक्षान्तक: सुर: ।
दितिकश्यपकामैकहेतुसृष्टिप्रवर्तक: ।।36।।
देवाभयप्रदाता च वैकुण्ठाधिपतिर्महान् ।
सर्वगर्वप्रहारी च सनकाद्यखिलार्थद: ।।37।।
सर्वाश्वासनकर्ता च भक्ततुल्याहवप्रद: ।
काललक्षणहेतुश्च सर्वार्थज्ञापक: पर: ।।38।।
भक्तोन्नतिकर: सर्वप्रकारसुखदायक: ।
नानायुद्धप्रहरणो ब्रह्माशापविमोचक: ।।39।।
पुष्टिसर्गप्रणेता च गुणसृष्टिप्रवर्तक: ।
कर्दमेष्टप्रदाता च देवहूत्यखिलार्थद: ।।40।।
शुक्लनारायण: सत्य: कालधर्मप्रवर्तक: ।
ज्ञानावतार: शान्तात्मा कपिल: कालनाशक: ।।41।।
त्रिगुणाधिपति: सांख्यशास्त्रकर्ता विशारद: ।
सर्गदूषणहारी च पुष्टिमोक्षप्रवर्तक: ।।42।।
लौकिकानन्ददाता च ब्रह्मानन्दप्रवर्तक: ।
भक्तिसिद्धान्तवक्ता च सगुणज्ञानदीपक: ।।43।।
आत्मद: पूर्णकामो योगात्मा योगभावित: ।
जीवन्मुक्तिप्रद: श्रीमाननन्यभक्तिप्रवर्तक: ।।44।।
कालसामर्थ्यदाता च कालदोषनिवारक: ।
गर्भोत्तमज्ञानदाता कर्ममार्गनियामक: ।।45।।
सर्वमार्गनिराकर्ता भक्तिमार्गैकपोषक: ।
सिद्धिहेतु: सर्वहेतु: सर्वाश्चर्यैककारणम् ।।46।।
चेतनाचेतनपति: समुद्रपरिपूजित: ।
सांख्याचार्यस्तुत: सिद्धपूजित: सर्वपूजित: ।।47।।
चतुर्थस्कन्धीयनामानि
विसर्गकर्ता सर्वेश: कोटिसूर्यसमप्रभ: ।
अनन्तगुणगम्भीरो महापुरुषपूजित: ।।48।।
अनन्तसुखदाता च ब्रह्मकोटिप्रजापति: ।
सुधाकोटिस्वास्थ्यहेतु: कामधुक्कोटिकामद: ।।49।।
समुद्रकोटिगम्भीरस्तीर्थकोटिसमाह्वय: ।
सुमेरुकोटिनिष्कम्प: कोटिब्रह्माण्डविग्रह: ।।50||